Makaleler
Sağlıklı şehirler ve kentlilik bilinci (1)
Erdem SAKER
Bursa Büyükşehir Belediyesi Eski Başkanı
Sağlıklı Kentler Birliği Danışma Kurulu Üyesi
Geçen hafta, Bursa Büyükşehir Belediye Başkanı Recep Altepe’nin başkanlığını yürüttüğü, Türkiye Sağlıklı Kentler Birliği’nin yıllık toplantısı Mardin’de yapıldı. Bugün Avrupa’da ve dünyadaki birçok kentte, Dünya Sağlık Örgütü’nün liderliğinde uygulanan ve kentleri yöneten politikacıların gündemine sağlık konusunu da yerleştirmeyi ve yerel seviyedeki halk sağlığı için güçlü bir lobi oluşturmayı hedefleyen “Avrupa Sağlıklı Şehir Projesi”nin ülkemizde ilk defa Bursa Büyükşehir Belediyesi’nce başlatıldığını bilmem biliyor muydunuz? 1998 yılında DSÖ’ne müracaatımız sonucu, kentimiz örgütün uzmanlarınca incelendi; AB standartlarına uygun olarak yürütülen, entegre katı atık yönetimimiz, evsel ve sanayiden çıkan sıvı atıkların arıtılması sistemlerimiz, ulaşımda başlatılmış olan raylı sistemimiz, sağlık kuruluşlarımız ve işleyişleri tek tek incelendi ve sonuçta kentimiz, Avrupa Sağlıklı Şehirler Ağı’na dâhil edildi. Ve dolayısıyla, bu ağ içinde yer alan kentlerce yürütülen “Sağlıklı Şehirler Projesi”ni uygulama sorumluluğunu Bursa da üstlendi.
Bu proje, sadece tıbbi anlamda sağlık seviyesinin yükseltilmesi, daha fazla sağlık merkezi, daha fazla hastaneye sahip olunmasını hedef almıyor; aynı zamanda eğitim, planlama, ulaşım, altyapı, sanayi vb. bütün sektörleri içine alan bir kalkınma projesi olarak DSÖ’ce öneriliyor. Halen dünyanın 66 ülkesindeki 220 kentte devam eden ve gelişen “Sağlıklı Şehirler Hareketi”nin Türkiye’de geliştirilmesine yönelik ilk adımlarının atılması da, gene Büyükşehir Belediyemizin önderliğinde, 2004 yılında “Türkiye Sağlıklı Kentler Birliği”nin kurulması ile başlamıştır. Ardından birlik, DSÖ Avrupa Sağlıklı Şehirler Ağı’na üyelik için başvurmuş ve 2005 yılında resmi üyeliği kabul edilerek, akreditasyon belgesini gene Bursa’da almıştır. Türkiye Sağlıklı Kentler Birliği’nin halen 34 üyesi bulunmaktadır ve bu sayının 50 kent ile sınırlandırılması düşünülmektedir.
Türkiye Sağlıklı Kentler Birliği toplantısının gündeminde, DSÖ’nün bu projenin V. Fazı kapsamına yerleştirdiği konular yer almış ve üye kentlerin uygulamaları ve bilim adamlarının sunumları ile, kentler arasında geniş bir bilgi ve deneyim paylaşımını gerçekleştirmiştir. V. Faz’ın genel teması, “Tüm Sektörlerde Sağlık ve Sağlık Alanında Eşitlik” olarak belirlenmiş ve dünyadaki tüm üye kentlerde bu temanın işlemesine yönelik sistemlerin kurulması ve geliştirilmesi hedef alınmıştır. Öngörülen tema aşağıdaki üç alanda uygulanmaktadır;
- Destekleyici Çevreler, “Tüm çocuklar için daha iyi çevreler, göçmenler ve sosyal bütünleşme, yaşlı dostu şehirler, sağlıklı yaşlanma, aktif vatandaşlık (geçen haftaki konumuz) sağlık hizmetleri ve sosyal hizmetler, sağlık bilinci”
- Sağlıklı Yaşam, “Bulaşıcı olmayan hastalıkların önlenmesi, yerel sağlık hizmetleri, dumansız şehirler, alkol ve uyuşturucu, aktif yaşam, sağlıklı ortamlar, sağlıklı gıda ve beslenme, şiddet ve yaralanmalar, esenlik ve mutluluk”
- Sağlıklı Kentsel Tasarım, Planlama ve Çevre, “Sağlıklı şehir planlaması, sağlıklı ulaşım, barınma ve dönüşüm, kamu sağlığı ve kamu sağlığı ile ilgili acil durumlar, güvenlik, gürültü ve kirlilik, yaratıcılık ve yaşanabilirlik”
Konu başlıklarına baktığınızda, yerküre üzerindeki insanların büyük bölümünün yaşamlarını sürdürdüğü kentlerdeki işleyen sistemlerin, insan yaşamının sağlıklı olmasını hedeflediğini görüyoruz. Bunların bir bölümü, yeni bazı fiziksel oluşumların kurulmasını gerektiriyor, ama oldukça önemli bir bölümünde ise, insanların toplumsal davranışlarının, sadece kendisinin değil, tüm toplumun yararına olabilecek kanallara yerleşmesiyle hedeflerine ulaşabiliyorlar.
İşte bu safhada, geçen hafta işlemeye çalıştığım, kentlerin içinde yaşayanların rolü ve onların kentlilik bilinci oluşumu öne çıkıyor. Sağlıklı kentler oluşturmada sadece yönetimlerin üzerlerine düşenleri yapması yeterli olmuyor, halkın da sağlıklı bir kentte yaşama hakkına kavuşması için, en az yönetimler kadar yapması gerekenlerin olduğu açıkça görülüyor.
Gelecek hafta yapmamız gerekenlerden bazı örnekleri, Bursa bazında, sizlere sunacağım; değerlendirmenizi ve eylemlerde aktif rol almanızı isteyeceğim.